ABD yönetimi geçtiğimiz günlerde ilginç bir karara imza attı. Baktılar ki TSMC ve Micron gibi dev çip üreticileri, Amerika’da büyük yatırımlar yapıyor; örneğin TSMC Arizona’da üç yeni fabrika kuruyor ve bunun için tam 165 milyar dolar yatırmayı taahhüt etmiş. Bu yatırımlar için ABD hükümeti de onlara 6,6 milyar dolar hibe vermiş.
Yani şirketler hem kendi işlerini büyütüyor hem de ülke ekonomisine katkı sağlıyor. Bu durumda ABD yönetimi diyor ki:
“Zaten yatırımlarınızı yapıyorsunuz, bizim hisse almamıza gerek yok.”
Ama iş her zaman böyle kolay değil. Mesela Intel gibi bazı çip üreticileri yatırım konusunda yavaş kalmış veya mali açıdan sıkıntıda gözüküyor. Bu tarz şirketler için hükümet, hibe karşılığı hisse alma seçeneğini düşünebiliyor.
Yani “Eğer yatırım yapmazsan, biz sana destek verirken biraz kontrol sahibi oluruz’ denmek isteniyor ama TSMC bu teklife hayır, teşekkürler demiş.
Sebebi de siyasi denebilir. ABD’de hisse verildiğinde Tayvan’daki hassas dengeler bozulabilir, işin içinde siyasi risk de bulunuyor.
ABD artık stratejik bir yol izliyor. Yatırımlarını hızla artıran şirketleri serbest bırakıyor, ama yatırım yapmayan veya mali sıkıntı yaşayan şirketleri de yakından takip ediyor. Bu durum çip sektörünü ciddi anlamda etkiliyor; şirketler artık ya yatırımlarını artıracak, ya da ABD hükümetinin müdahalesiyle karşı karşıya kalacaklar.
Hadi biraz da rakamlara girelim; TSMC’nin Arizona fabrikaları, tam 165 milyar dolar yatırım ve bunun yanında 6,6 milyar dolar hibe ile destekleniyor.
Bu fabrikalar aslında ABD’nin çip üretim kapasitesini artıracak, iş olanakları sağlayacak ve teknoloji alanında stratejik bağımsızlığı güçlendirecek. Micron da benzer şekilde yatırımlarını artırıyor, ama TSMC kadar devasa boyutta değil.
Buradan çıkan mesaj aslında şu, ABD diyor ki, ‘Yatırım yapıyorsan, kendi işini hallediyorsun; sana karışmayacağız.’ Ama mali olarak zorlanan veya yatırım yapmayan şirketler için ‘Hibe veririz, ama hisse alabiliriz’ mesajı veriliyor.
Yani şirketlerin artık yatırım yapmamak gibi bir lüksü yok; yapmazlarsa ABD tarafından biraz baskı görebilirler.
