Gündelik hayatta çok doğal şekilde arabaya biniyoruz, kontağı çeviriyoruz ve akışın içerisinde kendimizi buluyoruz. Bir yerlere yetişmeye çalışıyor, trafikte vakit geçiriyoruz.
Dünyaya biraz daha geniş açıdan baktığımızda, bir detay insanın kafasında merak uyandırabiliyor; Neden biz sağdan sürerken, İngiltere’de ya da Japonya’da insanlar soldan gidiyor?
Bu sadece direksiyon tarafının farkı değil, tarihten bugüne uzanan sosyal, kültürel ve ekonomik bir miras da aslında.
Kılıçların, Atların ve İlk Kuralların Mirası
Her şey aslında güvenlikten meydana geldi. Ortaçağ döneminde yolun hangi tarafından gidileceği daha çok savaşçı refleksleriyle belirlendi. İnsanların büyük çoğunluğu sağ elini kullanıyordu ve kılıç da hep sağ eldeydi.
Karşıdan gelen bir yabancıya karşı kendini korumak için en mantıklı pozisyon, yolun solunda ilerlemekti. Böylece sağ el daima hazır, kılıç daima erişilebilir şekildeydi.
Bu gelenek özellikle Britanya’da güçlü biçimde kalıcı hale geldi ve yüzyıllar sonra motorlu araçlar ortaya çıktığında da kanunlarla netleştirildi.
İngiltere’nin sömürgecilik döneminde sol taraf kültürü, sadece ada içinde değil, dünyanın dört bir yanına yayıldı. Bugün Hindistan’dan Avustralya’ya, Güney Afrika’dan Hong Kong’a kadar uzanan geniş bir coğrafyada trafiğin soldan akmasının kökeninde aslında bu sömürgeden kalan bir miras yatıyor.
Kısacası, İngiliz İmparatorluğu nerede uzun süreli bir hâkimiyet kurduysa yani orayı sömürdüyse o ülke büyük ihtimalle bugün hala sol şeritte gidiyor.
Vagonlardan Otomobile Sağ Tarafın Hikayesi
Peki neden biz ve dünyanın çoğu sağdan gidiyoruz? Bunun da cevabı başka bir pratik alışkanlıktan ibaret. Avrupa kıtasında ve Amerika’da kullanılan büyük yük vagonlarını kontrol eden sürücüler, genellikle sol arka atın üzerinde dururdu.
Sağ elleriyle kamçıyı kullanmak için bu pozisyon mantıklıydı. Ama yolun ortasını daha net görebilmek için sağdan gitmeleri gerekiyordu. Bu tercih, zamanla standart haline geldi.
Türkiye’de trafik sağdan aktığı için direksiyonlar solda olurken, İngiltere ve Japonya gibi soldan akan trafikte araçların direksiyonları sağda oluyor, yani trafik yönü ile direksiyon tarafı genellikle zıtlık ilişkisi içinde ve bu düzen sürücünün yolu daha güvenli görmesini sağlıyor.
Amerika’da otomobilin kitleselleşmesiyle birlikte bu düzen pekişti. Ford’un efsanevi Model T otomobili, direksiyonu sola koyarak sağdan sürüşü neredeyse küresel norm haline getirdi.
Avrupa’da da Fransız etkisi ve devrim sonrası düzenlemeler sağ tarafı yine güçlendiren nitelikteydi. Napolyon’un sağ tarafı dayattığı söylenir ama bu tek başına yeterli açıklama değil.
Alışkanlık değiştirmenin zorluğunu görmek için tarihe bakmak yeterli. İsveç, 1967’de Dagen H adı verilen büyük bir operasyonla bir gecede soldan sağa geçiş yaptı. Bu kararın nedeni, komşu ülkelerle uyum sağlayabilmekti.
Sabahın erken saatlerinde tüm araçlar durduruldu, tabelalar değiştirildi, yollar yeniden işaretlendi ve herkes sağdan sürmeye başladı. O gün ülke adeta tek bir mühendislik projesine dönüştü.
Bugünkü Tablo: Sağcılar Çoğunlukta
Günümüzde yaklaşık 160’tan fazla ülke sağdan, 70-80 civarında ülke soldan gidiyor. Sol şerit ağırlıklı olarak Britanya, eski kolonileri ve Japonya’da görülüyor. Sağ şerit ise Avrupa’nın büyük kısmında, Amerika kıtasında ve Türkiye gibi ülkelerde norm haline gelmiş durumda.
Ama mesele sadece alışkanlık değil. Sınır komşulukları da bu düzeni belirleyebiliyor. Örneğin Çin’den Hong Kong’a geçen bir sürücü, bir anda trafik yönünün değiştiğini görmek zorunda kalıyor.
Soldan veya sağdan gitmek aslında teknolojinin değil, tarihin günümüze getirdiği bir uyarlama.
Bir ülke bu tercihi değiştirmek isterse, bunun maliyeti sadece tabelaları çevirmekten ibaret olmuyor, yolların, araçların, eğitim ve kültürün de baştan aşağı yeniden inşa edilmesi gerekiyor.
