Kuşlar sürekli ilginç melodilerle sanki bir şarkı söylüyormuş ya da bir şey anlatmaya çalışıyormuş gibi ötüşleri vardır. İnsanı rahatlatan bu sevimli seslerin bir sebebi var mı? kuşlar neden melodili bir şekilde öter?
Havada binlerce kuş var ve neredeyse her kuş bir sanatçı diyebiliriz. Mesela ardıç kuşunun ötmesi çok hoştur ve güzel bir melodisi vardır. Aynı zamanda orman ardıcı aynı anda iki perde de söyleyebilir.
Alaycı kuş ise araba alarmları dâhil olmak üzere çevresindeki sesleri eşleştirebilme yeteneğine sahiptir. Etkileyici Avusturalya lir kuşunun ise inanılmaz, özenli bir ötüşü ve dans ritüeli vardır.
Bunlar 4000 ötücü kuş türünün sadece birkaç tanesi. Çoğu kuş kısa, basit sesler çıkarıyor ama ötücü kuşlar da eşlerini kendilerine çekmeye, bölgelerini savunmaya ya da sosyal bağların güçlenmesine yardımcı olan karmaşık bir ses gücüne sahip.
Her ötücü kuşun kendine has bir ötme şekli vardır hatta bazıları karakteristik bölgesel lehçeye bile sahip olabilirler.
Kuşlar bu benzersiz ötüşleriyle ayırt edilebilirler. Peki bu kuşlar bu ötüşleri nasıl öğreniyorlar? Kuşlar kendi türünün ötüşlerini taklit etmeyi nasıl biliyorlar? Nasıl öteceklerini bilerek mi doğuyorlar?
Bilimin kuş sesi üzerine bildiği çoğu şey hint bülbülü araştırmasından geliyor. Yavru bir hint bülbülü yuvada hâlâ tecrübesiz anından başlar ve ötmeyi genel olarak babasından veya başka erkeklerden öğrenir.
Yavru hint bülbülü etrafındaki ötüşleri duyup hafızasına aldığında duyusal bir öğrenme aşaması gelir gelişir ilk olarak. Motor öğrenme aşaması sırasında kuş, ezberlediği ötüşü hafızasındakiyle eşleşene kadar pratik yapmaya devam eder.
Kuş öğrendikçe öğrendiği kuşun ötüşünü üst üste duymak bir noktaya kadar yardımcı olur.
Eğer çok kez duyarsa, taklit bozulur, ötüşün kaynağı da önemlidir. Eğer ötüş bir hoparlörden çalınırsa kuş bunu kolayca kapamaz, anlayamaz.
Ancak mesela aynı hoparlörü bir hint bülbülüne benzetilmiş bir oyuncağın içine saklarsak kuşun öğrenme yetisi artacaktır.
Peki yavru kuş başka bir hint bülbülünün ötüşünü duymazsa ne olur? İlginçtir ki yine de ötecektir.
Tek kalmış ispinozlar hâlâ doğuştan gelen ya da izole denilen ötüşleri üretirler. Belirli bir melodi öğretilebilir ama ötme içgüdüsü ötücü bir kuşun beyninden bir parça gibi adeta.
Doğuştan gelen ötüşler, ilk başta diğer ispinozlardan öğrenilen “kültürlü” ötüşlerden farklı geliyor. Yalnız hint bülbülleri yeni bir koloniye başlarsa, genç kuşlar ebeveynlerinden izole edilen ötüşleri kaparlar ama ötüş nesilden nesile değişir.
Birkaç yinelemeden sonra, aslında melodi, vahşi doğada hint bülbülleri tarafından söylenen kültürlü ötüşlere benzemeye başlar.
Öğrenme süreciyle ilgili ilişkilendirilmesi gereken bir şey de kuşların defalarca aynı ötüş modellerine meyilli olması.
Bu, hint bülbülü ötüşü hakkındaki temel bilgilerin genomunda bir yerde saklı olması ve milyonlarca yıllık evrimle oraya bağlı olduğu anlamına geliyor.
İlk başta, bu tuhaf gelebilir çünkü genetik kodu biyokimyasal veya fiziksel özelliklerin kaynağı olarak düşünüyoruz, davranış ya da eylem gibi bir şey değil.
Ancak bu ikisi aslında temel olarak farklı değiller; genomları beyin devreleri aracılığıyla davranışa bağlayabiliriz. Bu biraz karışık olabilir. Tek genler sadece tek davranışlarla eşleşmez, yine de vardırlar.
Genomlar, beyin gelişimine yön veren protein kodları içerir, gelişmekte olan aksonların gidişatına yön veren aksonlar gibi farklı devreleri biçimlendirirler.
Kuşların beyinlerinde kuşlar öttüğünde aktif olan sözde “ötüş devreleri” bulunur. Bu devreler ayrıca bir kuşun kendi türünün ötüşüne diğer türlerin ötüşlerinden daha güçlü bir şekilde cevap verir. Yani teoriye göre, bir kuşun genleri ötme ve ötmeyi öğrenme yeteneğiyle ilgili beyin devrelerinin gelişimine yön vermektedir.
O hâlde ilgili sinirsel devrelere şekil veren ötüş şekillerine maruz kalmak o türe özgü ötüş şekillerinin ortaya çıkmasını sağlayabilir.
Genetik olarak kodlanmış veya kalıtsal davranışlar ötücü kuşlara özgü değildir sadece bu zaten hayvanlar aleminde yaygındır.
Bu gönderi en son şu tarihte değiştirilmiştir 25 Mayıs 2025 6:05 pm
