Zeka genellikle IQ testleri ile ilişkilendirilirken, bu değerlendirmeler kişinin çeşitli yeteneklerinin amacını ve derinliğini yakalamakta başarısız olur. Aslında IQ testi tam manasıyla zekayı ortaya koyamaz.
Bunun yerine beynin ‘zeki’ görüşünü yaratıcılık, hafıza, öğrenme ve keşif kategorilerine ayırıp zekaya bu yönden bakalım.
Beynimiz Hangi Yaşta En İyi Halindedir?
Araştırmacılar, bazı zihinsel yeteneklerin hayatın erken dönemlerinde zirveye ulaşma eğiliminde olduğunu, ancak çoğunun en yüksek noktasına 40 yaş veya daha sonrasında ulaştığını buldu.
Hayatın ilk yıllarında, beyniniz, her saniye bir milyondan fazla yeni sinirsel bağlantının oluştuğu sinaptogenez adı verilen inanılmaz hızlı bir büyüme gerçekleştirir. Beyin geliştikçe, bir budama sürecinden geçer.
Deneyiminize ve ortamınıza dayanarak, kullanılan bağlantılar güçlendirilir ve kullanılmayan bağlantılar çıkarılır. Sık kullanılan nöronal yollar miyelinlidir, bir yalıtım katmanıyla sarılarak bilginin daha hızlı hareket etmesine izin verir.
Bu daha etkili, iyi tasarlanmış bir beyin yaratır. Fakat bu yeniden modelleme farklı zamanlarda beyin bölgelerinin içinde ve arasında meydana gelir, farklı yaşlarda farklı becerilerin gelişmesini sağlar.
Örnek olarak çocuklukta dil öğrenmeyle ilgili beyin bölümleri hızlıca gelişir, bu nedenle birçok çocuk dil öğrenebilir ve birden fazla dile hakim bile olabilir.
Prefrontal korteks faktörü, bilişsel kontrol ve engellemeden sorumlu bir beyin bölgesinin gelişmesi daha yavaştır.
Sonuç olarak, bazı küçük çocuklar, satranç ve dama gibi sürekli konsantrasyon, planlama ve soyut düşünme gerektiren stratejik oyunlarda zorlanabilirler. Aynı zamanda, çocuklar daha çok esnek, keşfetmeye dayalı olma eğilimindedir. Çoğu kez bulmacalara çözüm bulurlarken daha yaratıcı yaklaşımlar kullanırlar ve ortalama olarak hata yapmaktan daha az korkarlar.
Fakat yetişkinlerin kendilerine özgün yetenekleri vardır. Yetişkinler, iyi gelişmiş prefrontal korteksden yararlanarak öğrenme, odaklanma ve hafıza gerektiren becerileri daha iyi uygulamalarını sağlayarak onları hızlı ve verimli bulmaca çözücüler haline getirir.
‘Daha yaşlı ve daha akıllı’ tabirinin bir sebebi var. Ömür boyu öğrenmenin ardından, daha yaşlı yetişkinlerin hatırlamak ve kullanmak için daha fazla bilgiye sahip olması onları mükemmel triva ortakları yapar.
Bir ergen olarak, beyninizin prefrontal kortikal bölgeleri çocuklukta olduğundan daha gelişmiştir.
Bu, mantık ve matematik bulmacalarında daha iyi yön belirlemenizi sağlar. Eşzamanlı olarak, beynin derinliklerinde motivasyon ve ödül açısından önemli olan bölgeler daha da hızlı gelişiyor.
Birçok yönden, gençleri, beyinleri yeni deneyimler aramaya ve hızlı bir şekilde öğrenmeye hazır olan, her şeyi bilen biri olarak düşünebilirsiniz.
Beyin statik değildir, bu da sürekli öğrendiğiniz, büyüdüğünüz ve değiştiğiniz anlamına gelir. Bazı zihinsel yetenekler hayatın belirli dönemlerinde en üst noktasına ulaşıyor gibi görünüyor.
Örneğin, bilgi işleme ve kısa süreli hafıza erken yetişkinlikte en yüksek seviyede olma eğilimindedir. Öte yandan, duygusal anlayış orta yaşta en yüksek seviyeye ulaşır. Bazı bilişsel yetenekler hayatın ilerleyen dönemlerinde azalmaya başlasa da, kelime dağarcığı ve kristalleşmiş zeka 60 ila 70 yaşları arasında en iyi seviyesindedir.
Öyleyse, en zeki yaş kaçtır?
Farkettiyseniz bunun tek bir cevap yok. 8, 16, 18, 25, 40, 65..
Beynimiz hayatın zorluklarını ve isteklerini karşılamak için çeşitli yaşlarda farklı becerileri öncelik haline getirmeyi benimsemiştir. Bu sebeple beynimizin tek bir “zirve” yaşı yoktur.
Hayatımızın herhangi bir noktasında, bazı alanlarda daha iyi, diğerlerinde ise daha kötü olabiliriz. Bunu bilmek, şu anda sahip olduğunuz becerilerden en iyi şekilde yararlanmamıza ve gelecekte ne bekleyeceğimizi bilmemize yardımcı olabilir.
Yaşınız kaç olursa olsun, beyninizin neler yapabileceği konusunda dört gözle bekleyeceğiniz yeni zirveler olacak. Çünkü her yaşın kapasitesi anlayışı, meyvesi farklıdır.
