Dünya Sağlık Örgütü (WHO) çok önemli bir duyuru yaptı ve bence bu haber tüm dünyadaki insanlar için kritik seviyede. WHO, yıllardır üzerinde çalıştığı ve dünyadaki milyonlarca insanın hayatını doğrudan etkileyen bir konuya tekrar dikkat çekti: hava kirliliği, enerjiye erişim, iklim değişikliği ve sağlık arasındaki bağlantılar.
Bu dört alan, birbirinden bağımsız gibi görünse de aslında birbirine o kadar bağlı ki, birinde yapılacak iyileştirme diğerlerini de olumlu etkileyecek seviyede. WHO, bu kapsamda yürüttüğü “Science and Policy Summaries (SPS)” programının ikinci aşamasını başlattı.
İlk aşama, daha çok bilimsel verileri toplamak ve analiz etmekle sınırlı. Ama ikinci aşama artık doğrudan politika önerileri sunma ve uygulanabilir çözümler üretme aşaması olarak sunuluyor.
Yani mesele artık sadece bir sorun var demek değil; WHO diyor ki: “Bu sorunları çözmek için ne yapmalı, hangi adımlar atılmalı, hangi öncelikler belirlenmeli?
Özellikle hava kirliliği konusu çok çarpıcı gerçekten. Dünya genelinde her yıl milyonlarca insan, özellikle çocuklar ve yaşlılar, kirli havadan dolayı hayatını kaybediyor.
Trafikte sıkışıp kaldığımızda, fabrikaların yoğun olduğu bölgelerden geçtiğimizde veya evde kömür ya da odun yakarken maruz kaldığımız duman aslında sağlığımız üzerinde büyük etkiler oluşturmakta ancak bunun belki farkın da bile değiliz.
WHO, hava kirliliğini azaltmanın yalnızca erken ölümleri önlemekle kalmayıp, sağlık harcamalarını milyarlarca dolar azaltacağını da kanıtlarla ortaya koyuyor.
Bir diğer önemli konu enerjiye erişim. Dünyada hala temiz enerjiye ulaşamayan milyonlarca insan mevcut. Çoğu zaman yemek pişirmek için odun veya kömür yakmak zorunda kalıyorlar ve bu hem sağlıklarını hem çevreyi olumsuz etkiliyor.
WHO’nun SPS programı, sürdürülebilir enerjiye geçişin sağlık ve çevre açısından ne kadar kritik olduğunu gösteriyor. Bu sadece bir enerji meselesi değil; aynı zamanda insanların yaşam kalitesini doğrudan etkileyen bir sağlık meselesi.
İklim değişikliği de bu dört başlık arasında kritik bir rol oynuyor. Daha sık görülen sıcak hava dalgaları, seller, kuraklıklar ve doğal afetler sadece çevreyi değil, sağlık sistemlerini de zorluyor.
WHO bu noktada ülkelerin atabileceği adımlar için somut öneriler sunuyor: Kentlerde daha fazla yeşil alan oluşturmak, erken uyarı sistemleri kurmak, sağlık merkezlerini iklim krizine karşı daha dayanıklı hale getirmek gibi. Tüm bu önlemler, toplumun genel sağlığını korumak ve kriz anlarında insan kaybını en aza indirmek için hayati önem taşıyor.
Tabii işin merkezinde insan sağlığı da var. WHO diyor ki, bu dört alan aslında kalp-damar hastalıklarından kanser ve solunum yolu hastalıklarına kadar sayısız sağlık sorununu doğrudan etkiliyor. Yani çevreyi korumak, iklimle mücadele etmek ve enerjiye erişimi sağlamak aslında insan sağlığını korumanın ta kendisi demektir.
Beni en çok etkileyen kısım ise WHO’nun artık sadece rapor yayınlamakla yetinmemesi. SPS’nin ikinci aşamasında, hükümetler ve yerel yönetimler için doğrudan uygulanabilir politika paketleri sunuluyor.
Örneğin; şehirlerde ulaşım politikalarını değiştirerek hava kalitesini artırmak, temiz enerjiye geçişte finansal teşvikler sağlamak, tarımda iklim dostu yöntemleri teşvik etmek gibi öneriler bunlar arasında.
Bütün bu detayları bir araya getirdiğimizde ortaya çıkan tablo oldukça net gözüküyor, WHO’nun bu ikinci aşaması, dünyadaki milyonlarca insanın yaşam kalitesini doğrudan etkileyebilir.
Hava kirliliği ve iklim krizine karşı atılacak adımlar sadece çevreyi korumakla kalmıyor, aynı zamanda sağlık sistemlerinin yükünü azaltıyor, erken ölümleri engelliyor ve toplumsal adaleti güçlendiriyor.
WHO’nun yaptığı bu çalışma, bilim ile siyaseti, çevre ile sağlığı bir araya getiriyor. Artık sorunları birbirinden bağımsız ele almak mümkün değil. Bu program, tüm parçaları bir araya getirip gerçekçi ve uygulanabilir çözümler sunuyor.
WHO, insan sağlığı, çevre ve enerji politikalarını tek bir çerçevede birleştirerek geleceğe dair bir yol haritası çiziyor. Devletler ne zaman bu konular için önlem almaya başlayacak veya ne zaman önemseyecek bunu bilemiyoruz.
