Son günlerde teknoloji alanında en çok konuşulan gelişmelerden birisi, ABD’nin Intel’den %9,9’luk hisse alması oldu. Yani neredeyse %10’a yakın bir ortaklık sağlandı. Bu karar, ilk bakışta sıradan bir yatırım gibi görünse de aslında arkasında çok daha büyük bir strateji bulunduğu gerçek.
Öncelikle rakamlardan başlayabiliriz. Hisse alımı için yaklaşık 8,9 milyar dolar ödeniyor. Bu rakamın bir kısmı, daha önce ayrılmış olan CHIPS Act hibelerinden, bir kısmı da Savunma Bakanlığı’nın ‘güvenli çip’ programından geliyor.
Daha önce ödenmiş 2,2 milyar doları da eklersek toplamda 11 milyar doların üzerinde bir kamu desteğinden bahsetmiş oluyoruz. ABD’nin bu hamlesiyle birlikte Intel, ülkenin yarı iletken üretiminde kritik bir oyuncu oluyor.
ABD, son yıllarda yarı iletken üretiminin büyük oranda Asya’da (özellikle Tayvan ve Güney Kore’de) yoğunlaşmasından rahatsız oluyor.
Çünkü bu çipler sadece bilgisayarlar ya da telefonlar için değil; yapay zekadan savunma sanayisine kadar her alanda kritik önem arz ediyor. Bu sebeplerden dolayı yerli üretim meselesi sadece ekonomi değil, aynı zamanda ulusal güvenlik konusu da oluyor.
Hükümetin aldığı %9,9’luk pay, teknik olarak pasif bir yatırım gibi görünebilir. Yani devlet yönetim kurulunda koltuk sahibi olmayacak, karar mekanizmasına doğrudan müdahil olmayacak. Ama yine de bu kadar büyük bir pay, ister istemez devlet-özel sektör ilişkilerinde sınırlar nereye kadar uzanacak? sorusunu doğuruyor.
Intel zaten uzun süredir finansal olarak zor bir dönemden geçiyor. Rekabetin gerisinde kaldı, üretim tarafında TSMC ve Samsung’un hızını yakalayamadı.
Bu yüzden devletin verdiği destek, Intel için bir kurtarma operasyonu gibi görünüyor. Yani vergi mükelleflerinin parası, riskli bir dönüşüm projesine yatırılıyor. Eğer Intel toparlanamazsa, bu büyük kamu desteği ciddi bir tartışma konusu olabilir.
Bu hisse alımı ABD için cesur ama riskli bir hamle oldu. Bir yandan ülkenin çip üretim kapasitesini içeride tutma ve güvenceye alma çabası var. Diğer yandan özel bir şirketin sorunlarını vergi mükelleflerinin parasıyla çözme eleştirisi göze çarpıyor.
Intel’in önümüzdeki yıllarda gerçekten toparlanıp toparlanamayacağı, bu kararın tarih kitaplarında ‘stratejik bir zafer’ mi yoksa ‘pahalı bir hata mı’ olarak yer alacağını belirleyecek.
